Berilyum Oksit Amfoteriktir

Kimyada “Amfoterik” Ne Anlama Gelir?

"Amfoterik" kelimesinin ne anlama geldiğini açıklayarak hafızanızı tazeleyelim. Oksitler asidik, bazik, nötr, amfoterik, peroksitler, karışık ve süperoksitler olarak sınıflandırılır. Bu sınıflandırmalar, bir oksidin asit veya bazlarla reaksiyona girme yeteneğine veya oksijen atomunun oksidasyon sayısına göre yapılır.

Bu şablona göre, bir oksit asitler ve bazlarla reaksiyona girebildiğinde amfoteriktir. Bir bazla reaksiyona girdiğinde (veya bazik durumda olduğunda) asit haline gelerek tuz ve su üretir. Asidik durumda ise baz görevi görerek genellikle kompleks bir tuz üretir. Bazı durumlarda, alüminyum ve çinko oksitlerde görüldüğü gibi, tuz ve su oluşturabilir.

Berilyum Oksit Amfoterik midir?

Evet, Berilyum oksit amfoteriktir. Dolayısıyla, bir bazla reaksiyona girdiğinde asit haline gelir. Aynı şekilde, bir asitle reaksiyona girdiğinde de baz haline gelir. Peki amfoterik özelliklerini nasıl kazanır? Bu bölümde bunu harfiyen açıklayalım.

Berilyum oksidin amfoterik olduğunu göstermenin basit bir yolu, metalik yapısını ve kovalent bağ oluşturma yeteneğini kullanmaktır. Metal oksitler bazik özelliklere sahiptir. Berilyum, II. Grup'a (toprak alkali metal) aittir. Potasyum ve magnezyum gibi II. Grup üyeleri gibi tipik bir metal olmasa da baziktir. Bu nedenle, asitlerin varlığında baz görevi görür.

Berilyum bir metal olmasına rağmen, diğer Grup I ve II üyelerinin aksine sadece iyonik bağlar oluşturmaz. Berilyum iyonu (Be2+) küçük boyutlu ve yüksek yük yoğunluğuna sahip olduğundan daha kovalenttir. Sonuç olarak, hidroksit iyonları gibi nükleofillerle bağ oluşturarak asit görevi görebilir.

Berilyum oksidin amfoterik olmasını açıklamanın bir başka yolu da elektronegatifliktir (bir atomun elektronları kendine çekme yeteneği). Bir X elementi ile oksijen arasındaki elektronegatiflik farkı > 2 ise, elementin oksidi oksijenini kolayca verebilir. < 1 ise, oksidin veremeyeceği anlamına gelir.

Berilyum ve Oksijen'in elektronegatiflik farkı 1 ile 2 arasındadır. Dolayısıyla, reaksiyon koşulu oksijenin kolayca ayrılıp ayrılmayacağını, yani amfoterik bir bölge haline gelip gelmeyeceğini belirleyecektir. Asidik koşullarda, berilyum oksit oksijenini protona (H+) vererek su oluşturur ve kendisi de karşılık gelen tuzu oluşturur. Ancak bazik koşullarda bir kompleks oluşturur.

Berilyum Oksit Nasıl Baz Olarak Davranır?

Asidik koşullarda, berilyum oksit bir baz görevi görür. Oksijenini kolayca verir ve asitten protonları (H⁺) kabul eder. Oksijen atomu bunu, protondan (H+) daha yüksek elektronegatifliği nedeniyle elektron bakımından zengin olduğu için yapabilir.

Sürecin özeti:

• Bir asit HX, H+ ve X- olarak ayrışır

• Proton (H+) O2− ile birleşerek su oluşturur.

• Berilyum iyonu Be2+, X ile birleşerek BeX'i oluşturur.

Hidroklorik asit (HCl) kullanıldığında, elektron bakımından zengin oksijen protonu (H+) alarak su oluşturur. Öte yandan, Berilyum iyonu klorür iyonunu alarak berilyum klorür oluşturur.

BeO+2HCl→BeCl2​+H2​O

Sülfürik asit (H2SO4) kullanıldığında, elektron bakımından zengin oksijen protonu (H+) alarak su oluşturur. Berilyum iyonu ise sülfat iyonunu alarak berilyum sülfat oluşturur.

BeO+H2SO4→BeSO4+H2​O

Bu durumda, son örnek nitrik asittir (HNO3). HNO3'ün yüksek oksitleyici gücünün BeO üzerinde bir etkisi olacağını düşünebilirsiniz, ancak bu yanlış olur. Berilyum oksit kararlıdır ve reaksiyon diğer ikisinde olduğu gibi ilerler. Oksijen iyonu protonu (H+) alarak su oluştururken, Berilyum iyonu nitrat iyonuyla birleşerek berilyum nitratı oluşturur.

BeO+2HNO3​→Be(NO3​)2​+H2​O

Berilyum Oksit Nasıl Asit Olarak Davranır?

Bazik bir durumda berilyum oksit asit haline gelir. Berilyum iyonunun düşük elektronegatifliği ve kısmi pozitifliği onu bir elektrofil yapar. Sonuç olarak, hidroksit iyonları (OH-) gibi nükleofillerle birleşerek karmaşık bir tuz oluşturabilir.

En yaygın örnek, sodyum hidroksit ile berilyum oksit arasındaki reaksiyondur. Berilyum oksit, NaOH varlığında bir potasyum hidroksit kompleksi oluşturur.

BeO+2NaOH+H2O→Na2​Be(OH)4​

Berilyum oksitle reaksiyona girebileceğiniz bir diğer baz örneği potasyum hidroksittir (KOH). Oksit, potasyum hidroksit adı verilen çözünür bir kompleks tuz oluşturur.

BeO+2KOH+2H2O→K2​[Be(OH)4​]

Berilyum Oksit Zayıf Asitler ve Bazlarla Reaksiyona Girebilir mi?

Evet, berilyum oksit amfoteriktir ve önceki açıklamaya göre zayıf asit ve bazlarla reaksiyona girer. Ancak, bu reaksiyonların beklenen ürünleri hızlı bir şekilde oluşturabilmesi için bazı ayarlamalar yapılması gerekir.

Örneğin, Berilyum Oksit ile asetik asit (CH3COOH) arasındaki reaksiyon, asidin düşük ayrışma sabiti nedeniyle yavaş ve daha az şiddetlidir. Buna rağmen, reaksiyon devam edecek ve berilyum asetat ve su elde edilecektir.

BeO+2CH3COOH→(CH3COO)2Be+H2O

Zayıf bazlarda, Berilyum oksit ve amonyak (NH₃) reaksiyonu ısı gerektirebilir. Ancak, çözünür bir berilyum-amonyak kompleksi oluşacaktır. Ancak reaksiyon, sodyum hidroksit gibi güçlü bir baza kıyasla hızlı değildir.

 BeO + 2NH3 +H20 → [Be(NH3)2(OH)2]

Amonyum hidroksit ile reaksiyon daha az belirgindir. Bununla birlikte, BeO amfoterik özelliğini koruyarak berilyum hidroksit kompleks iyonu oluşturur.

BeO+NH4OH+H2O→[Be(OH)3]−+NH4+

Tepkime hızı (zayıf asit veya baz), asit veya bazların ayrışma derecesine bağlı olacaktır. Reaktif iyon (H+ veya OH−) sayısı ne kadar azsa, tepkime o kadar yavaş olur ve oluşan ürün miktarı da o kadar az olur.

Alt satır

Sorunuzun cevabı sizde. Berilyum oksidin amfoterik, yani asidik ve bazik olup olmadığını merak ediyorsanız, öyledir. Berilyum oksit, tıpkı alüminyum, kurşun ve çinko gibi diğer elementler gibi amfoteriktir. Bu, doğru koşullarda hem asit hem de baz olabileceği anlamına gelir.